Blog Viết Về Cã´ng Việc Tæ°æ¡ng Lai Gần

Mặc Lâm, phóng viên Ä'ài RFA

Tết Mậu Tý năm nay vừa tròn 40 năm biến cá»' Mậu Thân. Trong ná»—i buá»"n chung của dân tá»™c, từ những gia Ä'ình có người thân bị thảm sát cho Ä'ến những ai may mắn sá»'ng sót trong cÆ¡n Ä'ịa chấn Ä'ó Ä'ều không nhiều thì ít cùng mang tâm trạng bâng khuâng ngậm ngùi mặc dù thời gian Ä'ã trôi qua gần phân ná»­a thế ká»·.

• Nghe cuá»™c phỏng vấn này
• Download story audio

Tác giả Nhã Ca. Photo courtesy of viettribune.

Nhắc Ä'ến Tết Mậu Thân hầu nhÆ° người Việt nào sá»'ng trong khoảng thời gian Ä'ó Ä'ều biết má»™t cuá»'n sách của tác giả Nhã Ca mang tên Giải Khăn Sô Cho Huế, quyển sách là hình ảnh sá»'ng Ä'á»™ng miêu tả lại hầu nhÆ° toàn cảnh của biến cá»' này vì tác giả của nó trá»±c tiếp sá»'ng và bị cuá»'n theo dòng chảy của má»™t cuá»™c thanh trừng Ä'ẫm máu nhất trong lịch sá»­ chiến tranh Việt Nam.

Tác phẩm Giài Khăn Sô Cho Huế sẽ Ä'ược nhà xuất bản Việt Báo tái bản trở lại trong dịp ká»· niệm 40 năm biến cá»' Mậu Thân, Mặc Lâm mời quý vị theo dõi buổi phỏng vấn Ä'ặc biệt vá»›i tác giả Nhã Ca trong chÆ°Æ¡ng trình văn học nghệ thuật tuần này Ä'ể biết thêm những chi tiết liên quan Ä'ến vấn Ä'ề này.

Mặc Lâm: ThÆ°a chị Nhã Ca, Tết Mậu Tý 2008 là Ä'úng 40 năm biến cá»' Huế Tết Mậu Thân. Ðược biết nhân dịp này, lần Ä'ầu tiên tại hải ngoại, cuá»'n Giải Khăn Sô Cho Huế Ä'ã Ä'ược tác giả cho tái bản. Xin chị cho biết về lần tái bản này, cuá»'n sách má»›i có gì khác biệt vá»›i sách cÅ©.

Nhã Ca: Cám Æ¡n anh Mặc Lâm và Ä'ài RFA Ä'ã có lòng nhá»› Huế Tết Mậu Thân và hỏi thăm. Sách má»›i “Giải Khăn Sô Cho Huế” ấn bản Ä'ầu tiên tại hải ngoại do Việt Báo ấn hành, sách dầy 640 trang, khổ lá»›n, bìa cứng, sẽ Ä'ược phát hành trong tháng 2-2008.

NhÆ° anh biết, sách cÅ© “Giải Khăn Sô Cho Huế” in lần Ä'ầu tại Việt Nam cuá»'i năm 1969, là má»™t... bút ký chạy loạn. Sách má»›i, ngoài bút ký cÅ©, còn in thêm Ä'ầy Ä'ủ tất cả chữ nghÄ©a Nhã Ca Ä'ã viết về biến cá»' Tết Mậu Thân tại Huế, gá»"m má»™t truyện dài, thêm nhiều bút ký và truyện ngắn.

Mặc Lâm: Xin chị cho biết thêm chi tiết. Trong lần tái bản này, có thay Ä'ổi gì Ä'áng phải bàn tá»›i trong tác phẩm, hoặc có Ä'iều gì tác giả muá»'n gá»­i gấm?

Nhã Ca: ThÆ°a anh, trong lời tá»±a nhỏ cho bản in lần Ä'ầu của “Giải Khăn Sô Cho Huế” tôi có viết là “Nhân ngày giá»— thứ hai của Huế Tết Mậu Thân sắp tá»›i, xin coi cuá»'n sách này nhÆ° má»™t bó nhang Ä'èn góp giá»—.” Tinh thần ấy không thay Ä'ổi.

Về chi tiết cuá»'n sách má»›i vừa Ä'ược in lại, tôi có kể thêm chút chút trong ‘tá»±a nhỏ’ là:

“Tôi tin vào tÆ°Æ¡ng lai của Huế và tÆ°Æ¡ng lai Việt Nam, nhÆ° tin vào những tình ca về lòng yêu thÆ°Æ¡ng và sá»± ăn ở tá»­ tế giữa con người vá»›i nhau. Vá»›i lòng tin ấy, sau “Giải Khăn Sô Cho Huế” còn có thêm hai cuá»'n sách nhỏ viết về Tết Mậu Thân: “Tình Ca Cho Huế Ðổ Nát” là tập truyện viết về tình yêu và lòng thành của Huế trong Ä'au thÆ°Æ¡ng, tang tóc. Tiếp Ä'ó là “Tình Ca Trong Lá»­a Ðỏ,” má»™t truyện dài về tình yêu của cô gái Huế dành cho má»™t chàng lính Bắc tá»­ tế.

“Từ sau 1975, sách vở miền Nam bị Ä'á»'t, và nhà văn Ä'i tù. Cho tá»›i nay, Huế không còn Ä'ược phép chính thức có má»™t ngày giá»— chung cùng hÆ°á»›ng về những người chết tức tưởi há»"i Tết Mậu Thân.

Vẫn vá»›i lòng tin xÆ°a, Ä'ây là lần Ä'ầu cả ba cuá»'n sách về Huế Mậu Thân Ä'ược gom lại làm má»™t. Và sách “Giải Khăn Sô Cho Huế” thêm má»™t lần in lại, nhÆ° má»™t bó nhang Ä'èn góp giá»—. Góp cho ngày giá»— thứ 40 thầm lặng trong lòng Huế. Và góp cho má»™t ngày giá»— tÆ°Æ¡ng lai tại quê hÆ°Æ¡ng, nÆ¡i từng biết thế nào là tình yêu thÆ°Æ¡ng, sá»± ăn ở tá»­ tế, nhÆ° từng biết thế nào là văn hoá, lịch sá»­.”

ThÆ°a anh, Ä'ó là lời gá»­i gấm của người ‘góp giỗ’ khi ‘Giải Khăn Sô Cho Huế’ Ä'ược in lại.

Mặc Lâm: ThÆ°a chị, khoảng cách thời gian của ‘chữ nghÄ©a Nhã Ca’ viết về biến cá»' Tết Mậu Thân tại Huế Ä'ến nay Ä'ã là 40 năm. Xin chị nhìn lại vài thời Ä'iểm chính. Báo New York Times năm 1973 trong má»™t bài về Nhã Ca có kể là ‘khi Giải Khăn Sô Cho Huế khởi sá»± Ä'ăng tải trên má»™t nhật báo tại Saigon, Ä'ặc công Việt Cá»™ng Ä'ã gá»­i thÆ° Ä'e dọa, buá»™c bà ta ngÆ°ng viết. Bà Ä'ã không nhượng bá»™.’ Sá»± việc Ä'ã diá»…n tiến ra sao từ Ä'ó về sau?

Nhã Ca: ThÆ°a anh, Ä'úng nhÆ° báo New York Times Ä'ã viết. Chắc anh còn nhá»› thành tích của cái gọi là ‘biệt Ä'á»™ng thành’ của cá»™ng sản tại Saigon. Họ Ä'ã bắn chết nhà báo Từ Chung khi anh là tổng thÆ° ký nhật báo Chính Luận. Họ Ä'ã bắn bể mặt của nhà văn Chu Tá»­ khi anh là chủ nhiệm nhật báo Sá»'ng. Và sau Ä'ó thì Ä'ến phiên tôi nhận thÆ° Ä'e doạ.

Chắc anh cÅ©ng nhá»›, ngay sau ngày Saigon bị Ä'ổi tên Ä'ổi Ä'ời, có cuá»'n sách mang tên là ‘Biệt Kích Văn Hoá’ do các học giả, nhà văn cá»™ng sản nhÆ° Trần Văn Giàu, Lữ PhÆ°Æ¡ng, VÅ© Hạnh... viết về 10 tác giả miền Nam. Trong sách này Nhã Ca là nữ biệt kích duy nhất, Ä'ược xếp hạng thứ sáu. Những tác giả miền Nam khác là Há»" Hữu Tường, Nguyá»…n Mạnh Côn, Nhất Hạnh, Doãn Quá»'c Sỹ, Võ Phiến... Và sau Ä'ó, dÄ© nhiên là ‘nữ biệt kích’ Ä'ược vinh dá»± cùng các bạn văn Ä'i tù...

Mặc Lâm: Vẫn báo New York Times, tháng 2 năm 1988, có Ä'ăng bài của nữ phái viên Barbara Crossette thăm Saigon viết là “Tết Mậu Thìn, 20 năm sau biến cá»' Tết Mậu Thân, Saigon cÅ© vẫn nhắc nhở Ä'ến Giải Khăn Sô Cho Huế của Nhã Ca.. Tác giả sách này Ä'ã bị bắt sau khi cá»™ng sản chiếm miền Nam cùng vá»›i chá»"ng là thi sÄ© Trần DạTừ. Cả hai Ä'ã bị nhá»'t nhiều năm nhÆ° những tù nhân chính trị. Người chá»"ng thì cho mãi Ä'ến nay hình nhÆ° vẫn chÆ°a Ä'ược thả ra.” Chị có gặp bà Barbara?

Nhã Ca: ThÆ°a anh, tôi chÆ°a từng gặp bà Barbara. Thá»±c sá»± thì vào thời Ä'iểm Barbara muá»'n thăm tôi tại Saigon vào Tết Mậu Thìn, tôi còn Ä'ang bận xách Ä'á»" Ä'i thăm nuôi ông chá»"ng vẫn còn Ä'ang ở tù.

Mặc Lâm: Bên cạnh những lời khen thường gặp chị có nhận Ä'ược những băn khoăn hay nghi ngờ gì về mức khả tín mà Ä'á»™c giả Ä'ặt ra Ä'á»'i vá»›i tác phẩm? Có nhân vật “thật” nào trong “Giải khăn sô cho Huế” công khai chá»'ng Ä'á»'i hay Ä'á»"ng tình vá»›i những gì chị trình bày trong tác phẩm hay không? Nếu có chị có thể cho biết phản há»"i của chị?

Nhã Ca: Cám Æ¡n câu hỏi Ä'ặc biệt của anh. NhÆ° Ä'ã thÆ°a vá»›i anh, “Giải Khăn Sô Cho Huế” chỉ là bút ký hoặc truyện ký của má»™t người chạy loạn Tết Mậu Thân tại Huế, kể lại những Ä'iều mắt thấy tại nghe. Trong cảnh bom Ä'ạn, chết chóc, dù mắt chính mình có thấy vẫn không thể thấy hết mọi phía. Tai nghe là nghe người khác kể lại. Dù tai nghe mắt thấy, có sao viết vậy, hẳn nhiên cÅ©ng không khỏi thiếu sót hoặc sai sót. Ðiều quan trọng là tấm lòng. Chữ nghÄ©a Ä'ã viết là chuyện Ä'ã rá»"i, có sao Ä'ể vậy. Tôi thật tình mong những thiếu sót sẽ dần Ä'ược bổ túc, những sai sót sẽ dần Ä'ược chỉ rõ.

Về “những nhân vật thật”, nêu Ä'ích danh chỉ có anh Lê Văn Hảo, thị trưởng Huế Mậu Thân do phía quân giải phóng cá»­ ra. Anh Hảo nay Ä'ã tị nạn cá»™ng sản tại Pháp, Ä'ã chính thức lên án việc quân giải phóng tàn sát dân Huế há»"i Tết Mậu Thân. Nhân vật thứ hai trong sách mang tên Phủ là nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, nguyên Tổng ThÆ° Ký Liên Minh Các Lá»±c Lượng Dân Tá»™c Dân Chủ Và Hòa Bình Thành Phá»' Huế thời Tết Mậu Thân. Ðây là chức vụ “phụ trách công việc chính trị” có nghÄ©a là “xếp” của cả chức thị trưởng. Năm 1997, anh Tường Ä'ã Ä'ến Paris, lên tiếng trên Ä'ài RFI, nói về -xin trích nguyên văn: “ná»—i thá»'ng thiết tận Ä'áy lòng má»—i khi tôi nghÄ© về những tang tóc thê thảm mà nhiều gia Ä'ình người Huế Ä'ã phải gánh chịu, do hành Ä'á»™ng giết oan của quân nổi dậy trên mặt trận Huế năm Mậu Thân. Ðó là má»™t sai lầm không thể nào biện bác Ä'ược...” Anh cÅ©ng Ä'ã công khai “gá»­i lời cám Æ¡n sá»± khách quan của chị Nhã Ca dành cho tôi” và nói nguyên văn rằng “Giải Khăn Sô Cho Huế Ä'á»'i vá»›i tôi, vẫn là má»™t bút ký hay viết về Huế Mậu Thân; hàng chục năm qua Ä'ọc lại, tôi vẫn còn thấy quặn lòng.” Văn bản lời anh Tường trả lời cuá»™c phỏng vấn của chị Thụy Khuê Ä'ài RFI hiện còn lÆ°u trên internet, ai cÅ©ng có thể Ä'ọc Ä'ược. Nhân vật thứ ba trong sách có tên là Ðắc, theo lời kể mà tai tôi nghe, liên quan tá»›i cái chết Ä'au thÆ°Æ¡ng của người bạn tên là Mậu Tý. Nhà báo Nguyá»…n Ðắc Xuân, má»™t phụ tá của anh Hoàng Phủ Ngọc Tường, có viết bài phản bác, nói là anh không hề liên quan.

Cả ba nhân vật kể trên, Ä'ều Ä'ã có lòng Ä'ích thân Ä'ến gặp tôi trÆ°á»›c ngày chúng tôi rời Saigon sang Thụy Ðiển. Ðoạn kể lại những gặp gỡ này trong Há»"i Ký Nhã Ca có Ä'ược trích in trong sách má»›i Giải Khăn Sô Cho Huế.

Mặc Lâm: Cho tá»›i nay, Ä'iều gì còn Ä'ậm lại rõ nét nhất nÆ¡i chị khi nhìn lại tác phẩm “Giải khăn sô cho Huế”. Xin nhắc câu Ä'ã hỏi, là chị có thể nói về sá»± “phản há»"i” của chị, nếu có.

Nhã Ca: Về Ä'iều mà anh gọi là “còn Ä'ậm nét nhất” khi nhìn lại “Giải Khăn Sô Cho Huế”, tôi thấy Ä'ó là sá»± oan khiên ná»'i dài chÆ°a biết Ä'ến bao giờ. Hàng ngàn người chết oan cho tá»›i nay không có Ä'ược má»™t lời xin lá»—i, má»™t ngày tưởng niệm. Cuá»™c Ä'ại tàn sát Tết Mậu Thân, ngày giá»— lá»›n nhất của Huế, thì Ä'ược Ä'ánh trá»'ng thổi kèn nhÆ° ngày há»™i chiến thắng. Phần oan khiên riêng của cuá»'n sách và tác giả thì Ä'ủ cảnh tức cười, sách bị những người cá»™ng sản treo Ä'ể “triển lãm tá»™i ác”, tác giả Ä'i tù.

Từ cảnh Huế Mậu Thân trong sách Ä'ược viết lại thành chuyện phim Ðất Khổ, phim quay xong năm 1972 bị cấm chiếu ở Saigon vì tá»™i phản chiến. Bá»'n mÆ°Æ¡i năm sau, má»›i Ä'ây thôi, tháng 5 năm 2007, cuá»'n phim Ä'ược má»™t hãng Mỹ khai thác làm DVD bán ngay tại Mỹ và dán cho nó cái bìa là... cờ Ä'ỏ sao vàng. Chi tiết chuyện oan khiên tức cười này báo Tết Việt Báo năm nay có Ä'ề cập.

Về Ä'iều anh gọi là “phản há»"i”, tôi thấy chỉ có thể nói thế này: Bi hài kịch của thời Ä'ại chúng ta là sá»± ngá»™ nhận. Nó ở khắp nÆ¡i, phe này, phe kia, chủ nghÄ©a này chủ nghÄ©a nọ, ông này, bà kia, tác giả, nhân vật... Ä'âu Ä'âu cÅ©ng có nó. NhÆ° dân tá»™c của mình, tất cả chúng ta, dù người bị giết hay kẻ giết người, Ä'ều chỉ là nạn nhân. Thuá»'c chữa sá»± ngá»™ nhận cho người hay cho chính mình, theo tôi, nên là sá»± hiểu biết và ăn ở tá»­ tế, vá»›i cả người sá»'ng lẫn người chết.

Mặc Lâm: Cám ơn chị Nhã Ca.

© 2008 Radio Free Asia

Blog Viết Về Cã´ng Việc Tæ°æ¡ng Lai Gần

Source: https://www.rfa.org/vietnamese/SpecialTopic/TetOffensive1968/Interview_NhaCa_on_the_occasion_of_1968_Tet_offense_event_MLam-20080203.html

Share this post